I would argue that midcentury modern is different, a sort of eternal modern. The end of the road, or at least the end of a very important road.

Dat is Scott Sumner in een recente post op zijn blog The Money Illusion. En de post is het bewijs dat sommige economisten soms ook interessante dingen kunnen zeggen over niet-economische onderwerpen (die dan vaak via een omweg toch iets zeggen over economie).

Scott Sumner (1955) is een monetaire economist die onder meer research deed over de rol van de goudstandaard in de Grote Depressie. Zijn blog The Money Illusion gaat, zo zegt hij zelf, over the “endlessly perplexing problem of monetary policy“. Hij wordt wel eens de “blogger who saved the economy” genoemd omdat hij in de nasleep van de bankencrisis van 2008-2009 bleef hameren op het concept van nominal income targeting (never mind). Hij is ook een buitengewoon scherpe criticus van Donald Trump.

In the post The Eternal Modern kijkt hij vanuit zijn jeugdjaren even lang achteruit als vooruit, +/- zeventig jaar dus. Zijn waarneming:

Art nouveau architecture looked old fashioned. In contrast, buildings designed by Mies van der Rohe still look right up to date, even though we are seeing them through the same 70-year gap as I viewed art nouveau as a child.

Ergens in de jaren 1950-1960 kwamen we tot een soort van stilstand, vindt Sumners:

(B)oth engineers and artists ran out of ideas at about the same time. More specifically, engineers ran out of macro ideas, and artists ran out of ideas for visual experimentation.

Voor architectuur bijvoorbeeld:

The steel framed, glass walled skyscraper was perhaps the most important technological innovation in the history of building, and its aesthetic possibilities were discovered almost immediately. It’s true that computer design has allowed further innovations, including the work of Frank Gehry and Zaha Hadid, but for every one of their postmodern buildings, we continue to build a hundred Mies van der Rohe buildings.

Of kijk voor kunst ook eens, vanuit de jaren 1950-1960, zeventig jaar terug en vooruit:

Abstract expressionism seems radically different from the painting styles of the nineteenth century. But it also represented the end of a road, the end of visual experimentation. Art had been moving toward abstraction for a long time, and once it arrived there was no place to go in a visual sense. After the 1950s, the important innovations in painting were ideas, not visual styles.

Of voor design, verwijzend naar de Barcelona stoel van Mies van der Rohe:

When I was young, a 94-year old chair (from the 1870s) looked like a Victorian antique. Now a 94-year old chair looks completely modern, and always will look modern.

Het resultaat:

Corporations still put 1950s-style abstract paintings on the walls of their 1950s-style office buildings.

Sumner komt tot de conclusie dat het midden van vorige eeuw echt wel een uitzonderlijk tijdperk was, dat de change en can do attitude van weleer nu verdwenen is, en dat we die instelling beter snel zouden terugvinden (de omweg naar de economie):

For better or worse, during the 1970s the US and Europe decided to end their headlong rush toward growth. But in stopping growth, we also stopped (macro) change. And we need to change in order to address problems like global warming.

Boomer-nostalgie? Voor een stuk zeker. Sumner geeft het toe en ik (1960) herken er me alleszins in.
Maar boomers hebben een ding voor op jongere generaties:

I don’t believe old people have any special wisdom. But here’s one thing that young people might not grasp. An old person like me sees images of their youth with a sort of superposition. I see the images as I saw the world at the time, and I also see them through my 2023 eyes.
Suppose you are 25 years old. In 50 years, you’ll see an old movie from 2023 and notice some Tesla cars driving around. By then, the cars will probably look like antiques, but you’ll simultaneously recall when they looked sort of futuristic.
When I watch films from the 1950s and 1960s, I recognize the built environment as being from the distant past, but I simultaneously recall when it was modern.

Sumner is ook een filmovoor. Hij geeft op zijn blog af en toe korte, puntige commentaren op de tientallen oude en hedendaagse films die hij op een of andere manier weet te verslinden.

David Card (de ene helft) en Joshua Angrist en Guido Imbens (de andere helft) wonnen dinsdag de Nobelprijs Economie.

Card kreeg de prijs voor zijn “empirisch bijdragen aan arbeidseconomie”; Angrist en Imbens voor hun “methodologische bijdragen aan de analyse van causale verbanden”.

De persmededeling van het Nobelcomitee vat het goed samen.

Marginal Revolution geeft, zoals gewoonlijk, een goede samenvatting en de juiste links.

Hier is ook een heldere samenvatting van de bijdrage, en daaropvolgende controverse, van Card.

De methodologie om “natuurlijke experimenten” te gebruiken voor de analyse van causale verbanden is eigenlijk gemeenschappelijk aan de vernieuwingen die de drie winnaars hebben bijgebracht.

Card heeft die methodologie onder meer toegepast in een baanbrekend artikel (samen met wijlen Alan Krueger) over het effect van een verhoging van het minimumloon op de werkgelegenheid. Standaard economische theorie zegt dat een verhoging van het minimumloon zou leiden naar een lagere werkgelegenheid. Card en Krueger (1994) gebruikten een “natuurlijk experiment” – twee staten, een waar het minimumloon niet verhoogd werd; de andere waar dat loon wel verhoogd werd – om aan te tonen dat het effect op de werkgelegenheid niet negatief was.

Card gebruikte dezelfde methodologie – de plotse toevloed van Cubaanse migranten in Miami in 1980 in de zogenaamde Mariel boatlift – om aan te tonen dat die plotse uitbreiding van het arbeidsaanbod geen neerwaarts effect had op de lonen. Adam Tooze vertelt het verhaal van dit onderzoek en de controverse die erop volgde.

Angrist en Krueger (1991) gebruikten een gelijkaardige methodologie met natuurlijke experimenten om bijvoorbeeld het effect van scholing op inkomsten te onderzoeken.

Zoals Alex Tabarrok van Marginal Revolution het zegt: de methode van de drie Nobelwinnaars lijkt vandaag evident, ook in de manier waarop de algemene pers bericht over economisch onderzoek, maar was destijds baanbrekend en briljant. Economisten die na hen kwamen, hebben misschien niet de conclusies, maar wel de methodes overgenomen als de standaard. En dat is een verdienste die tot de Nobelprijs leidt.

Petite histoire: Imbens is de derde Nederlander die de Nobelprijs Economie wint, na Jan Tinbergen in 1969 en Tjalling Koopmans in 1975. Imbens is gehuwd met Susan Athey, die in 2007 de John Bates Clark Medal won, vaak een voorspeller van een latere Nobelprijs. Medewinnaar Joshua Angrist was de getuige op hun huwelijk.

Wat deze Nobelprijs alleszins ook toont – eens te meer – is hoe onvolwassen de economische wetenschap is.

De conclusies van Card en Krueger uit 1994 – dat een verhoging van het minimumloon niet noodzakelijk leidt tot hogere werkloosheid – worden nog altijd hevig bediscussieerd en in twijfel getrokken. Voor alvast een economist was de Nobelprijs voorwaar een illustratie hoe economie is verworden tot socialistische propaganda.

In een interview met De Tijd over de herwerkte uitgave van zijn boek De limieten van de markt zegt Paul De Grauwe over de Coronacrisis: “Vandaag is het alle hens aan dek. Het systeem davert op zijn grondvesten. Als je ten oorlog trekt, zeg je toch niet: ‘Ja maar, hoeveel gaat dat kosten?‘”

De inspanningen die Groot-Brittannië moest doen om de Eerste Wereldoorlog te financieren, vertellen een ander verhaal.

Niemand minder dan John Maynard Keynes legde met zijn bijdrage tot de oorlogsfinanciering de basis van een loopbaan die van hem de bekendste en meest invloedrijke econoom van de 20ste eeuw zou maken.

De Amerikaanse journalist Zachary Carter geeft in zijn recente The Price of Peace. Money, Democracy and the Life of John Maynard Keynes (2020) (zie bespreking hier) heel meeslepend en bijzonder goed gedocumenteerd een kijk achter de schermen van de politiek en de haute finance van die oorlogsfinanciering en de rol die Keynes daarin speelde.

Het verhaal begint wanneer Keynes, toen 31 jaar jong, in augustus 1914 in allerijl naar Londen wordt gehaald om de Britse regering te helpen de crisis op te lossen waar Londen in was beland toen duidelijk werd dat Europa op een oorlog afstevende.

Londen was toen het financiële centrum van een wereld die draaide op de goudstandaard. Maar het wapengekletter leidde ertoe dat banken en particulieren overal ter wereld hun goud begonnen op te vragen of bijhielden. Ook de goudkluizen van de Britse centrale bank stroomden leeg. Niet alleen de Britse economie en de positie van Londen als financieel centrum van de wereld kwamen in het gedrang. Volgens Zachary Carter stond in die augustusdagen zelfs de uitkomst van de oorlog op het spel: “The policy choices made in the next few days would shape the empire’s war economy, perhaps even determine the outcome of the war itself.” (p 13)

Keynes wist het onheil te keren door de politici, tegen de zin van de bankiers, ervan te overtuigen de inwisselbaarheid van goud aan te houden en nieuw geld te drukken.

Keynes’ aanpak werkte. Groot-Brittannië werd het enige land dat de inwisselbaarheid van goud nog garandeerde en kon zijn positie als financieel centrum van de wereld voorlopig handhaven. Keynes werd prompt benoemd tot topadviseur van de Britse regering voor oorlogsfinanciering, een van de meest invloedrijke posities in de Britse regering tijdens de Eerste Wereldoorlog.

In de jaren daarna reisde hij de wereld af om op topniveaus die oorlogsfinanciering te onderhandelen.
Hij onderhandelde over leningen van Groot-Brittannië aan Italië, Frankrijk, België en Rusland om hun oorlogsinspanningen te financieren. Toen duidelijk werd dat Groot-Brittannië de oorlogsfinanciering niet voor heel Europa, en zelfs niet voor zichzelf, zou kunnen dragen, begonnen ook de onderhandelingen over Amerikaanse leningen.

“Financing the war had become a fundamental element of combat strategy“, schrijft Zachary Carter (p 42).

Zo voerde Keynes in 1915 een strijd met de militairen die als strategie hadden bedacht om Duitsland een mokerslag toe te dienen. Ze hadden daarvoor wel 1.6 miljoen nieuwe rekruten nodig. “Fout,” vond Keynes. De oorlog zou gewonnen of verloren worden op economisch vlak en het plan van de militairen was onbetaalbaar. “The limitations of our resources are in sight“.

In plaats van een militaire mokerslag stelde Keynes voor zoveel mogelijk economische krachten aan het werk te zetten, onder meer om de export naar de VS op te drijven om dollars te verdienen waarmee dan weer hoogstnoodzakelijke Amerikaanse invoer kon betaald worden. De economie kon maar 840,000 nieuwe rekruten leveren.

Het plan van Keynes werkte andermaal. De Britse economie groeide tijdens de oorlog met 15 procent. Keynes had meteen geleerd dat overheidsstimulering van de economie in speciale omstandigheden een goed idee was.

Ondertussen moest hij wel met lede ogen aanzien hoe Groot-Brittannië, en heel Europa, steeds afhankelijker werden van Amerikaanse financiering. Hij voorspelde midden de Eerste Wereldoorlog al een naoorlogse wereld die zou gedomineerd worden door de VS en Wall Street financiers.

Omdat de Amerikaanse president Woodrow Wilson Amerika toen nog uit de oorlog wilde houden, en weigerde om Amerikaans overheidsgeld te lenen aan elk land in het conflict, moest Keynes zich noodgedwongen richten tot Amerikaans privékapitaal. De jonge Amerikaanse zakenbank JP Morgan vaarde er wel bij. Ze leende niet alleen geld aan Groot-Brittannië, maar wist op dat geld nog extra te verdienen door zich op te werpen als inkoopagent voor alle inkopen die Groot-Brittannië in de VS deed, en daarop een vindersloon van 1 procent te vorderen.

Midden 1916 berekende Keynes dat 40 procent van de 5 miljoen pond die Groot-Brittannië dagelijks aan de oorlog spendeerde, uit de VS kwam.

De afhankelijkheid was compleet. Toen Wilson in november 1916 de voorzitter van de Amerikaanse centrale bank de opdracht gaf Amerikaanse beleggers te waarschuwen dat ze voorzichtig moesten zijn met leningen aan Groot-Brittannië en Frankrijk, belandde Groot-Brittannië weer in een financiële crisis.

Wilson had het financiële wapen gebruikt in een poging om “de oorlog te beëindigen zonder overwinning”. Duitsland speelde niet mee en aanvallen van Duitse onderzeeërs op Amerikaanse schepen brachten de VS in april 1917 in de oorlog, een week voor dat, volgens Keynes’ berekeningen, de Britse Schatkist op droog zaad zou komen te zitten.

Ook in de VS hadden ze zich trouwens afgevraagd “hoeveel de oorlog zou kosten”. De Amerikaanse oorlogsinspanningen leidden tot een 25-voudige stijging van de overheidsuitgaven.

Onderzoekers Eric Hilt, Matthew Jaremski en Wendy Rahn vertellen in een recente paper, When Uncle Sam Introduced Main Street to Wall Street: Liberty Bonds and the Transformation of American Finance, hoe de Liberty Loans die de Amerikaanse overheid uitschreef vanaf mei 2017, de gemiddelde Amerikaan aan het beleggen kregen.

Met de Liberty Loans haalde de Amerikaanse overheid 22 miljard dollar op, 5 biljoen in hedendaagse dollars.

Schitterend filmpje over hoe Nobelprijswinnaar Robert Wilson in het holst van de nacht ging aankloppen bij medewinnaar Paul Milgrom om hem het heuglijke nieuws te vertellen. Het Nobelprijscomitee had hem proberen te bereiken, maar hij nam zijn telefoon niet op.

De formidabele economist Oliver Williamson is donderdag overleden ( Twitter). Williamson kreeg in 2009, samen met Elinor Ostrom, de Nobel Memorial Prize in Economic Sciences, en is een van de meest geciteerde onder de economen (274,133 volgens Google Scholar).

Bedrijven zijn in economische analyse meestal een zwarte doos. Williamson was, na Ronald Coase in de jaren 1930, een van de eersten die de doos openden. Het veld waarin hij werkte, wordt afwisselend beschreven als economics of governance, economics of organization, transaction cost economics, en new institutional economics.

Zijn grote bijdrage tot de economie is een zeer rigoureuze analyse van hoe en waarom bedrijven zich organiseren, of kunnen organiseren, als eilanden van coördinatie in de zee van de ongeplande markteconomie (Coase). Hij verruimde daarvoor het kader van de economische analyse met onder meer organisatieleer, psychologie, sociologie en juridische analyse. De lens waardoor hij naar organisaties, bedrijven en de markt keek, was niet die van “keuze”, zoals in de klassieke economie, maar die van “contract”, “transactie”, “transactiekosten” en “governance”.

Terwijl de klassieke economie elke transactie beschouwt als een eenmalig (markt)gebeuren, heeft Williamson aandacht voor die transacties die kaderen in langetermijnrelaties, waar de continuïteit extreem belangrijk is. Vandaar de aandacht voor contracten en governance. Contracten zijn poging om een langetermijnrelatie te regelen. Maar ze zijn nooit volledig: ze kunnen nooit alle omstandigheden specifiëren die de contracterende partijen zullen tegenkomen. Governance wordt dan de inspanning om orde te creëren, conflict te vermijden of te verzachten, en wederzijds gewin te realiseren.

Williamson werkt in dat kader niet met een verondersteld rationele actor die in elke transactie zijn eigenbelang wil maximaliseren, maar met reële mensen, die meestal routinematig werken en soms opportunistisch zijn. Hij vraagt zich dan af welke in deze context de formele én informele mechanismen kunnen zijn voor een geloofwaardige inzet voor de geest van het contract (credible commitment). Reputatie is zo’n mechanisme, maar ook de bindende afspraak om geschillen niet via juridische weg maar via arbitrage te regelen.

Williamson pikte de originele vraag van Coase (1937) op – waarom worden sommige transacties binnen het bedrijf gedaan, en andere, zeer gelijkaardige, op de markt; waarom, met andere woorden, zijn er überhaupt bedrijven en is niet alles markt? Waarom worden mensen werknemers en is niet iedereen zelfstandig? – en bouwde er een stevige en testbare theorie rond.

Een voor de hand liggende toepassing is de make-or-buy beslissing, waarover in elk bedrijf wel elke maand een discussie gevoerd wordt. Een uitbreiding van dit probleem brengt ons bij het vraagstuk van zin of onzin van verticale integratie, waarmee Williamson zijn onderzoek ooit begon.

De sleutels tot een uitkomst in deze beslissing zijn de transactiekosten en wat Williamson asset specificity noemt. Beide worden miskend in traditionele economische analyse. Transactiekosten worden in klassieke economische analyse gewoon op nul gezet, terwijl ze beslissingen wel in de ene of andere richting kunnen doen kantelen. Specifieke assets zijn assets (grondstoffen, werknemers, locatie, merk, …) die meer, of zelfs enkel, waarde hebben in een welbepaalde transactie. Denk aan een spoorlijn die enkel moet dienen om steenkool uit een mijn te vervoeren.

De theorie van Williamson zegt dat als de assets specifiek zijn, een make beslissing is aangewezen, of zelfs verticale integratie. Voor generieke assets is de markt de beste soort transactie.

Daaruit volgt meteen een goede definitie van het reële bedrijf, die destijds sterk afweek van hoe de klassieke economie het bedrijf beschreef. Het bedrijf is die set van transacties waarvoor de beslissing is om te maken in plaats van te kopen.

Williamsons inzichten hebben een enorme invloed gehad op zeer diverse domeinen. Mensen die aan blockchain technologie werken, noemen hem bijvoorbeeld hun belangrijkste theoretische inspiratie voor hun werk aan de automatisering van vertrouwen en verwante institutionele technologieën.

Hij is ook een van de weinige academische economisten die zeer vaak geciteerd worden in management- en strategieliteratuur. Hoewel hij zelf nauwelijks in management- en strategietijdschriften publiceerde, was hij volgens een studie van 1980 tot 2009 de tweede meest geciteerde auteur in het vlaggenschip Strategic Management Journal, na Michael Porter, die veel bekender is bij managers en strategen.

De artikels en boeken van Williamson zijn veel minder gemakkelijke literatuur dan de meeste strategie- en management bestsellertjes, omdat hij zo rigoureus theoretisch is. Nochtans snijden Williamsons inzichten heel vaak meer hout dan de bestsellertjes.

Het is niet moeilijk te zien waarom. De Zaterdag Quote van vandaag is naast een eerbetoon aan Williamson een van de beste formuleringen van strategie (t.o. “strategizing“) die ik ken. Helaas zijn er vandaag nog teveel managers en strategen die liever aan strategizing doen.

Er zijn nog niet veel goede obituaries. Het nieuws is blijkbaar onder de Corona-radar gepasseerd.

Melissa Dell van Harvard University wint dit jaar de John Bates Clark Medal. De American Economic Association reikt de John Bates Clark Medal, die vaak de Baby Nobelprijs wordt genoemd, elk jaar uit aan wie zij de meest invloedrijke economist jonger dan 40 jaar vindt. The Economist noemde haar in 2018 al een van de top acht jonge economisten van het decennium.

Melissa Dell onderzoekt hoe economische ontwikkeling kan worden verklaard door historische instellingen (institutions). Ze heeft ook onderzoek gedaan in het domein van klimaateconomie.

Uit de aankondiging van de American Economic Association:

A central question in history, political economy and economic development is the role that institutions play in the development of different societies. Through her pioneering careful and creative data collection and empirical work, Melissa Dell has advanced our understanding of the role state and other institutions play in the daily lives of and economic outcomes of ordinary people. In doing so she has also given a new energy and direction to the entire field of political economy and development.

In Trafficking Networks and the Mexican Drug War (American Economic Review, 2015), onderzocht Dell de invloed van de Mexicaanse drugoorlog op lokale ontwikkeling.

In haar meest recent gepubliceerde artikel, The Development Effects of the Extractive Colonial Economy: The Dutch Cultivation System in Java (The Review of Economic Studies, 2020, samen met Benjamin Olken), onderzoekt ze de langetermijneffecten van de Nederlandse suikerproductie in Java in de 19de eeuw. Ze komt tot de bevinding dat gebieden in de buurt van de 19de eeuwse suikerfabrieken in Java vandaag meer geindustrialiseerd zijn, betere infrastructuur en onderwijs hebben en rijker zijn dan andere gebieden waar geen suikerproductie plaatsvond.

Het is zeer bemoedigend dat de John Bates Clark Medal naar een economisch historicus gaat.