L’esprit de commerce entraîne avec soi celui de frugalité, d’économie, de modération, de travail, de sagesse, de tranquillité, d’ordre et de règle. Ainsi, tandis que cet esprit subsiste, les richesses qu’il produit n’ont aucun mauvais effet. Le mal arrive lorsque l’excès des richesses détruit cet esprit de commerce; on voit tout à coup naître les désordres de l’inégalité, qui ne s’étaient pas encore fait sentir.
Montesquieu (1748). De l’Esprit des Lois, Ch VI
Author Archives → Frederik Marain
Amazon zonder Bezos
Op 2 februari maakte Amazon bekend dat Jeff Bezos in het derde kwartaal van dit jaar stopt als CEO van Amazon en Executive Chairman wordt. In die rol gaat hij zich toeleggen op nieuwe producten en initiatieven.
Amazon sluit daarmee een periode af die een van de merkwaardigste, misschien wel het meest uitzonderlijke, start-up en groeiverhaal is in de bedrijfsgeschiedenis. Amazon groeide op 26 jaar tijd van een eenmansbedrijf naar de onbetwiste wereldleider in e-commerce. Onderweg veroverde het met AWS ook een leiderspositie in cloud hosting.
Het meest recente exploot van Amazon is de groeispurt in het Coronajaar 2020. Van januari tot oktober nam het bedrijf 427,300 nieuwe werknemers aan, wat het wereldwijde werknemersbestand op 1.2 miljoen mensen bracht. Dat betekende een groei met meer dan 50 procent op een jaar tijd.
The New York Times merkte op dat dit soort explosieve groei in de Amerikaanse geschiedenis enkel gezien werd in sommige industrieën in de uitzonderlijke omstandigheden van de Tweede Wereldoorlog.
BPost, lezen jullie mee?
Het groeiverhaal van Amazon is voor een groot deel een verhaal van hoe Jeff Bezos het hele bedrijf wist te doordringen met zijn waarden en zijn cultuur van gedrevenheid en klantgerichtheid.
Amazon-watcher Tim Carmody vindt in de Amerikaanse bedrijfsgeschiedenis enkel een parallel met Bill Gates. Die richtte Microsoft op in 1975 en bleef CEO tot in 2000; 25 jaar tegenover Bezos’ 26 jaar. Gates werd ook Executive Chairman (en Chief Software Architect) en bleef dat tot in 2014, toen hij zich voltijds ging toeleggen op zijn rol als filantroop. Pas in 2020 nam hij volledig afscheid van Microsoft, door uit de raad van bestuur te stappen.
Als Bezos de timing van Gates volgt, speelt hij dus de komende 20 jaar nog een, weliswaar uitdovende, rol bij Amazon.
Wat hij de komende jaren gaat doen, is nog onduidelijk. Wellicht zal hij meer tijd steken in zijn ruimtevaartbedrijf Blue Origin, en in de Washington Post, die hij in 2013 overnam.
Begin de jaren 1990 kon ik Bill Gates enkele keren interviewen voor De Standaard. In een van die interviews vroeg ik hem wat het gevolg zou zijn als hij ooit zou besluiten een minder actieve rol te spelen bij Microsoft. Gates antwoordde niet met het gebruikelijke “niemand is onmisbaar”, maar gaf toe: “Ik denk wel dat het bedrijf iets trager zal worden.”
Zaterdag quote
The fundamental attitude of true individualism is one of humility toward the processes by which mankind has achieved things which have not been designed or understood by any individual and are indeed greater than individual minds.
Friedrich Hayek (1948). Individualism and Economic Order, p 32
Dinsdag quote
The stupendous loss in the depth and richness of human nature is a noticeable part of the price we have paid in transforming economics from a moral science of man creating wealth to a cold logic of choice in resource allocation. No longer a study of man as he is, modern economics has lost its anchor and drifted away from economic reality. As a result, economists are hard pressed to say much that is coherent and insightful, although their counsel is badly needed in this time of crisis and uncertainty.
Ronald Coase & Ning Wang (2013). How China Became Capitalist, p. 206
Recovery alphabet: Gaan we naar een vierkantswortelherstel?
Al van bij het begin van de Coronacrisis wordt er gespeculeerd over de vorm die het economisch herstel ooit zal aannemen.
Wordt het een scherpe V, een slome U, een teleurstellende W, of een desaustreuze L?
Paul de Grauwe en Yuemei Ji van University College London speculeerden in september al op een V-vormig herstel, dat bovendien scherper zou zijn en sneller zou komen dan in twee vorige depressies, de Grote Depressie van begin de jaren 1930 en de bankencrisis van 2007-2008.
De vraag bij een V-vormig herstel blijft echter: zijn we het stuk in het dal van de V voorgoed kwijt? Of halen we dat welvaartsverlies nadien in?
Voor het tweede, meest positieve scenario stel ik de term vierkantswortelherstel voor. Het opgaande stuk van de V stijgt dan hoger dan het neergaande stuk. Het meest rechtse been van de vierkantswortel moet dan ook wel blijven stijgen.
Is dat scenario overdreven optimistisch? Een snel herstel is niet onrealistisch en lijkt zelfs al in enkele cijfers te zitten.
De kleinhandel realiseerde in de laatste maand van vorig jaar 5 procent meer verkoop dan in december 2019. Nagenoeg alle subsectoren van de kleinhandel droegen bij tot die groei.
“Motorbrandstoffen in gespecialiseerde winkels” daalde wel met 13 procent tegenover december 2019. “Textiel, kleding, schoeisel en lederwaren” daalde met 7 procent jaar op jaar, maar kende in december toch een fors herstel, na de dramatische val in de lockdown van november.
Maar kijk eens naar “Postorderbedrijven en internet”: een groei met 46 procent van december tot december. Kleding bevond zich overigens al in 2019 onder het niveau van 2015 (94 tegenover 100). Er is wellicht een verhaal te maken waarin de stagnatie en achteruitgang in de detailhandel in kleding structureel te wijten is aan e-commerce, en minder aan Corona. De overheid moet daar rekening mee houden als ze strooit met steunmaatregelen.
Als we uitzoomen naar de volledige economie, dan zien we dat het Bruto Binnenlands Product in 2020 gedaald is met 6.2 procent, de grootste daling sinds de Tweede Wereldoorlog. Maar ook op dit niveau zijn er hoopvolle tekenen. Het bruto beschikbaar inkomen is in het rampjaar niet dramatisch gedaald. In het derde kwartaal van 2020 is het zelfs met bijna 2 procent gestegen (in lopende prijzen) tegenover hetzelfde kwartaal in 2019.
Gezinnen hebben een deel van dat beschikbaar inkomen weliswaar niet uitgegeven. Waaraan zouden ze? De spaarquote bedroeg in het tweede kwartaal een ongeziene 34 procent; in het derde kwartaal nog altijd 13 procent. Dat betekent dat er heel wat geld klaar ligt om uitgegeven te worden zodra zich de gelegenheid voordoet.
Zaterdag quote
COCHRANE: Economists should never make predictions.
John Cochrane (2021). Conversations with Tyler
COWEN: But theories make predictions.
COCHRANE: Theories make conditional predictions. Theories make if x happens and you hold everything else constant, then y ought to happen. Economics is awfully bad at making unconditional predictions. “Here’s what’s going to happen.” Period. …
So yes, it’s about risk. It’s not about the forecast. That’s a good way of putting it.
Dieren drijven wel handel; contra Adam Smith
Adam Smith schreef, welbekend, dat “there exists a certain propensity in human nature, which is the propensity to truck, barter, and exchange one thing for another”. Hij voegde daar voor de duidelijkheid zelfs aan toe: “Nobody ever saw a dog make a fair and deliberate exchange of one bone for another with another dog. … Indeed, nobody ever saw one animal by its gestures and natural cries signify to another, this is mine, that yours; I am willing to give this for that”.
Jean-Baptiste Leca, professor Psychologie aan de University of Lethbridge in Canada, slaat nu in een recent onderzoek een bres in de illusie dat mensen de enige wezens zijn die economisch handelen.
Leca filmde 273 dagen lang de interacties tussen makaak-apen en bezoekers van de Uluwatu tempel in Bali. Hij observeerde dat de makaken geleerd hadden dat ze voorwerpen met een hoge waarde moesten stelen van de toeristen, zoals gsm’s en camera’s. Meer zelfs: de makaken wisten ook dat ze langer konden onderhandelen met de toeristen, voor een grotere beloning in voedsel, over voorwerpen met een hogere waarde.
Antwerpen lag (kortstondig) aan de basis voor buitengewone groei London 1550-1700
In het midden van de 16de eeuw telde heel Groot-Brittannië 3 miljoen inwoners, van wie maar 4 procent in steden leefde. London had toen een bevolking van 50,000 a 70,000 mensen.
Tegen 1700 was London ontploft tot een bevolking van 575,000 mensen, en de derde grootste Europese stad, na Parijs en Constantinopel. De snelle groei bleef aanhouden. Tegen 1800 had London 1 miljoen inwoners en van 1820 tot 1910 was het de grootste stad ter wereld.
In zijn zeer lezenswaardige blog Age of Invention, over de oorzaken van de Britse Industriële Revolutie en de geschiedenis van innovatie, gaat economisch historicus Anton Howes op zoek naar de oorzaken van de steile groei van London tussen 1500 en 1700.
Howes vindt dat de groei van London, zeker in de beginjaren, een verhaal is van concentratie. De Londense groei was in het begin bijna uitsluitend gebaseerd op de uitvoer van wol. In de jaren 1550 was textiel goed voor 90 procent van de Engelse export en 90 procent van die export gebeurde uit London.
Maar niet alleen qua product was er concentratie, ook qua bestemming. In het begin van de tweede helft van de 16de eeuw ging bijna de volledige export van London naar Antwerpen, dat toen het kruispunt en het entrepot was voor de hele Europese handel.
De belangrijkste handelsader van en naar Antwerpen was de landroute naar Italië, die veel minder risico’s inhield dan de zeeroute. Italië gebruikte Antwerpen als hub om zijn eigen goederen en luxewaren uit onder meer Turkije en Perzië, die via Venetië Europa binnenkwamen, te verdelen in Noord-Europa.
De Duitsers verkochten in Antwerpen hun koper, metaal en zilver, dat de Portugezen, in ruil voor hun ivoor, suiker en kruiden, dan weer gebruikten om er handel mee te drijven in Afrika en de gebieden rond de Indische Oceaan.
De rol van Antwerpen in de explosieve groei van Londen was echter kortstondig. De Nederlandse opstand tegen de Spaanse koning Filips II leidde in 1585 tot de val van Antwerpen. Protestanten in Antwerpen verhuisden massaal naar Amsterdam maar ook naar Londen. Antwerpen zag zijn bevolking terugvallen van 100,000 naar 40,000 inwoners. Tot overmaat van ramp blokkeerde de jonge Nederlandse republiek de monding van de Schelde.
Londense handelaars bleven na de val van Antwerpen niet bij de pakken zitten. Door innovaties in navigatietechnieken en scheepsbouw konden ze snel zelf de langere routes aan, eerst naar onder meer Marokko, Rusland en de havens in de oostelijke Middellandse Zee; later over de Atlantische oceaan en naar de Indische oceaan.
Lees het volledige artikel, en Arts and Minds: How the Royal Society of Arts Changed a Nation, zijn boek dat vertelt hoe de Royal Society for the Encouragement of Arts, Manufactures and Commerce vanaf het midden van de 18de eeuw het leven in Groot-Brittannië verbeterde.
Zaterdag quote
(H)ow exactly did this improvement come about? Did the world somehow become more fair? The answer is clearly “no”. The major difference between now and then is that our economy is more efficient – we can produce more with less. In the twentieth century, total world economic output exceeded that of all the previous centuries combined. At the same time, the overall level of social inequality increased. Our economic system is just as unfair as it always has been. The amount of wealth that actually gets redistributed from rich to poor in our society has been, and remains, puny. We rely on efficiency – not brotherly love – to do the work of making our economic system even halfway tolerable for those at the bottom of the heap.
Joseph Heath (2001). The Efficient Society. Why Canada Is As Close To Utopia As It Gets, p 6-7
Dinsdag quote
In a community regulated by laws of demand and supply, but protected from open violence, the persons who become rich are, generally speaking, industrious, resolute, proud, covetous, prompt, methodical, sensible, unimaginative, insensitive, and ignorant. The persons who remain poor are the entirely foolish, the entirely wise, the idle, the reckless, the humble, the thoughtful, the dull, the imaginative, the sensitive, the well-informed, the improvident, the irregularly and impulsively wicked, the clumsy knave, the open thief, the entirely merciful, just, and godly person.
John Ruskin (1915). In Upton Sinclair, ed. The Cry for Justice: An Anthology of the Literature of Social Protest.
Hoe voorzichtig kan je zijn?
Wat kan je, als niet-expert of -viruswetenschapper, zeggen over expertadvies dat ingegeven is door en aanmaant tot voorzichtigheid?
Waarom zijn experts en wetenschappers, en de beleidsmakers die hun advies volgen, voorzichtig?
Er lijken twee soorten van voorzichtigheid te zijn: Voorzichtigheid die aanzet tot actie vs voorzichtigheid die aanzet tot passiviteit.
De voorzichtigheid die aanzet tot actie is een waakzaamheids-voorzichtigheid, die het zekere voor het onzekere neemt. Better safe than sorry. Dat is de voorzichtigheid die in het licht van een pandemie “vroeg, kordaat en krachtig” reageert, zowel in het begin van de pandemie als in discussies over versoepelingsmaatregelen.
De tweede soort voorzichtigheid staat voor een stuk haaks op de eerste. Ze zet net aan tot een afwachtende houding. Het is de voorzichtigheid die experts en wetenschappers hanteren vanuit het voorzorgspincipe.
Dat voorzorgsprincipe is een vaak breed geïnterpreteerd epistemologisch en soms ook juridisch principe over ingrepen en innovaties waar nog onvoldoende wetenschappelijke kennis over eventueel schadelijke neveneffecten is. Een overheid zal vanuit het voorzorgspincipe bijvoorbeeld opleggen om te wachten met het introduceren van genetisch gemanipuleerd voedsel. “We wachten op meer data.”
In zijn strengste vorm kan het principe leiden tot passiviteit, inertie of verlamming. Wat is immers “onvoldoende kennis” en hoe moeten we “eventueel schadelijke neveneffecten” afbakenen? Er zal altijd wel iemand zijn die met nieuwe kennis komt. De lijst met “eventueel schadelijke neveneffecten” van aspirine is even lang als de lijst met eventuele neveneffecten van warfarin, een echt gevaarlijk geneesmiddel.
Wie oordeelt dan? Arnold Kling heeft het over de “first group“, de doeners die resultaten willen boeken en die bezig zijn met de echte doelen van een organisatie of project, en de “second group“, die, volgens een ijzeren wet, meer gericht is op de organisatie, op de status (quo) van de organisatie en van zichzelf, dan op het bereiken van de echte doelen van de organisatie.
Nu is dat eenmaal hoe organisaties en noodzakelijke procedures werken. In elke organisatie is er dat spanningsveld tussen de vooruitstrevende doeners en de voorzichtige behoeders van het status quo. Wie daarmee niet overweg kan, hoort niet thuis in een organisatie of project.
Maar in bepaalde situaties moet je dat spanningsveld kunnen doorbreken. In crisissituaties gaat het niet meer over de gestage vooruitgang van de wetenschap, of over een evenwichtige politieke besluitvorming, maar moet er een daadkrachtige afweging van alternatieven gemaakt worden, waarna snel een beslissing genomen wordt. In deze soort situaties is snelheid vaak een factor.
In het uitwerken van de vaccinstrategie zitten we in zo’n situatie. En daar lijkt het er hoe langer hoe meer op dat de Belgische en Europese overheden aan het falen zijn. Uit naam van het voorzorgspincipe krijgen de procedures en het “wachten op de data” voorrang op het einddoel: het redden van levens en het herstel van de economie.
De vertragingen die Europa nu aan het oplopen is, zouden volgens een berekening 90 miljard euro kunnen kosten in 2021 alleen al. De kost in mensenlevens zal aan de hand van modellen ook wel te berekenen zijn, maar blijft voorlopig verborgen.
Het voorzorgsprincipe is meer dan waarschijnlijk een slechte leidraad (geweest) in onder meer:
- De bestelprocedures: Een nauwgezette reconstructie door Politico toont dat Europa te traag en te voorzichtig is geweest bij het op voorhand bestellen van vaccins, vergeleken met het Verenigd Koninkrijk en de Verenigde Staten. Onder meer discussies over prijs en over de verantwoordelijkheid voor de farmabedrijven hebben geleid tot vertragingen.
- De goedkeuring door regelgevers: Hier speelt een combinatie van overdreven voorzorg en nationalisme. Het Britse gezondheidsagentschap gaf het BioNTech/Pfizer vaccin al op 2 december een “tijdelijke goedkeuring”. Het European Medicines Agency (EMA) volgde pas op 21 december, drie weken later. Waarom kan er in noodsituaties zoals deze niet afgesproken worden dat een goedkeuring door een gezondheidsagentschap van een betrouwbaar land voldoende is voor de introductie in andere landen? Omdat de nationale gezondheidsagentschappen uit voorzorg hun eigen procedures willen volgen.
- First Doses First: Een bijzonder geval van goedkeuring door regelgevers, maar wellicht de grootste oorzaak van de vertraging in België. Als sinds december pleiten wetenschappers en economisten met sterke argumenten voor het uitstellen van de tweede dosis, zodat er sneller meer eerste dosissen kunnen worden toegediend. Pascal Soriot, de CEO van AstraZeneca, zei einde januari al dat de First Doses First strategie, die in het Verenigd Koninkrijk wordt gevolgd, de juiste is. De eenvoudige redenering is dat het effectiever is om mensen sneller van 0% naar 85% bescherming te brengen dan hetzelfde aantal mensen van 85% naar 95%. De tegenstanders van First Doses First schermen met het voorzorgspincipe, maar hebben nooit hun kosten-baten analyses getoond.
- AstraZeneca voor 65+: Al enkele weken is duidelijk dat AstraZeneca wel degelijk effectief is voor 65-plussers. Hier is het wachten op een aangepast advies van de Hoge Gezondheidsraad. Wat weten zij dat de WHO of Britse gezondheidswetenschappers niet weten?
Zaterdag quote
Cryptocurrencies: Everything we don’t understand about money combined with everything we don’t understand about computers.
John Oliver (2018). Last Week Tonight with John Oliver
Zaterdagse gevarieerde links
- Flim is een tool waarmee je door een grote database van screenshots uit films en muziekvideo’s naar objecten kan zoeken. De objecten werden gecodeerd door artificiële intelligentie. Via kottke.org
- Capitalism: A Journal of History and Economics is een nieuw tijdschrift/forum voor het onderzoek naar economische geschiedenis.
- Economist en filosoof Philippe Van Parijs houdt in Let’s take back our language! een pleidooi voor het blijvend gebruik van het Engels als lingua franca in Europa, ook, en sans gêne, na de Brexit. “We Europeans now have the task of remaking it [English] as our own“. Van Parijs schreef eerder (2011) Linguistic Justice for Europe and for the World.
- The Bourgeois Deal samengevat in een infografiek. Naar aanleiding van het verschijnen van Leave Me Alone and I’ll Make You Rich, waarin Deirde McCloskey en Art Carden de lijvige trilogie van McCloskey samenvatten op 232 pagina’s. De Bourgeois Deal: “In short: when we leave people alone to buy low, sell high, and innovate, they do so—and in the process, they make the rest of us rich.”
- Eurasia’s jaarlijkse voorspelling van de tien grootste politieke risico’s voor het komende jaar.
- In de jaarlijkse Edelman Trust Barometer, gebaseerd op een onderzoek bij 33,000 respondenten in 27 landen, zijn de overheid, de media en ngo’s de grote verliezers. Business geniet meer vertrouwen dan de overheid in 18 van de 27 landen en is de enige instelling die aanzien wordt als zowel competent als ethisch.
- Raad je aan de hand van een kort filmpje de stad?
Zaterdag quote
There are no solutions; there are only trade-offs.
The language of … ideological politics … is the language of solutions and of the unconstrained vision behind solutions, the vision of the anointed. (T)his language says that the preferences of the anointed are to supersede the preferences of everyone else – that the particular dangers they fear are to be avoided at all costs and the particular benefits they seek are to be obtained at all costs. Their attempts to remove these decisions from both the democratic process and the market process, and to vest them in obscure commissions, unelected judges, and insulated bureaucracies, are in keeping with the logic of what they are attempting. They are not seeking trade-offs based on the varying preferences of millions of other people, but solutions based on their own presumably superior knowledge and virtue.
Thomas Sowell (1995). The Vision of the Anointed: Self-Congratulation as a Basis for Social Policy, p 142
Buiten strijd
De Reluctant Economist is een tijd buiten strijd geweest. Excuus. Vanaf deze week back in full force.
De komende weken zullen er posts opduiken die gebaseerd zijn op haastig geschreven nota’s uit de voorbije weken. Onvermijdelijk zal er af en toe enige afstand van de actualiteit zijn. Maar dat is misschien niet slecht.