Antwerpen lag (kortstondig) aan de basis voor buitengewone groei London 1550-1700

In het midden van de 16de eeuw telde heel Groot-Brittannië 3 miljoen inwoners, van wie maar 4 procent in steden leefde. London had toen een bevolking van 50,000 a 70,000 mensen.

Tegen 1700 was London ontploft tot een bevolking van 575,000 mensen, en de derde grootste Europese stad, na Parijs en Constantinopel. De snelle groei bleef aanhouden. Tegen 1800 had London 1 miljoen inwoners en van 1820 tot 1910 was het de grootste stad ter wereld.

In zijn zeer lezenswaardige blog Age of Invention, over de oorzaken van de Britse Industriële Revolutie en de geschiedenis van innovatie, gaat economisch historicus Anton Howes op zoek naar de oorzaken van de steile groei van London tussen 1500 en 1700.

Howes vindt dat de groei van London, zeker in de beginjaren, een verhaal is van concentratie. De Londense groei was in het begin bijna uitsluitend gebaseerd op de uitvoer van wol. In de jaren 1550 was textiel goed voor 90 procent van de Engelse export en 90 procent van die export gebeurde uit London.

Maar niet alleen qua product was er concentratie, ook qua bestemming. In het begin van de tweede helft van de 16de eeuw ging bijna de volledige export van London naar Antwerpen, dat toen het kruispunt en het entrepot was voor de hele Europese handel.

De belangrijkste handelsader van en naar Antwerpen was de landroute naar Italië, die veel minder risico’s inhield dan de zeeroute. Italië gebruikte Antwerpen als hub om zijn eigen goederen en luxewaren uit onder meer Turkije en Perzië, die via Venetië Europa binnenkwamen, te verdelen in Noord-Europa.

De Duitsers verkochten in Antwerpen hun koper, metaal en zilver, dat de Portugezen, in ruil voor hun ivoor, suiker en kruiden, dan weer gebruikten om er handel mee te drijven in Afrika en de gebieden rond de Indische Oceaan.

De rol van Antwerpen in de explosieve groei van Londen was echter kortstondig. De Nederlandse opstand tegen de Spaanse koning Filips II leidde in 1585 tot de val van Antwerpen. Protestanten in Antwerpen verhuisden massaal naar Amsterdam maar ook naar Londen. Antwerpen zag zijn bevolking terugvallen van 100,000 naar 40,000 inwoners. Tot overmaat van ramp blokkeerde de jonge Nederlandse republiek de monding van de Schelde.

Londense handelaars bleven na de val van Antwerpen niet bij de pakken zitten. Door innovaties in navigatietechnieken en scheepsbouw konden ze snel zelf de langere routes aan, eerst naar onder meer Marokko, Rusland en de havens in de oostelijke Middellandse Zee; later over de Atlantische oceaan en naar de Indische oceaan.

Lees het volledige artikel, en Arts and Minds: How the Royal Society of Arts Changed a Nation, zijn boek dat vertelt hoe de Royal Society for the Encouragement of Arts, Manufactures and Commerce vanaf het midden van de 18de eeuw het leven in Groot-Brittannië verbeterde.


Leave a Reply

Your email address will not be published. Required fields are marked *