Author Archives → Frederik Marain

Openbare aanbestedingen een door de overheid gefinancierde race to the bottom?

Openbare aanbestedingen zijn een manier waarop de overheid zorgt dat haar burgers een zo laag mogelijke prijs betalen voor de diensten en producten die zij aankoopt. De regulering van openbare aanbestedingen zorgt dat de vrije markt werkt zoals ze moet werken, ten gunste van burgers en consumenten.

UNI-Europa, de Europese federatie van de vakbonden van werknemers uit de dienstensector, verpreidt een persbericht waarin ze oproept een einde te maken aan wat zij een door de overheid gefinancierde race to the bottom met overheidsopdrachten noemt.

De oproep steunt een geschreven vraag van zestig Europarlementsleden aan de Europese Commissie. Zo’n geschreven vraag verplicht de Commissie tot een formeel antwoord.

UNI-Europa en de Europarlementsleden vinden dat openbare aanbestedingen met prijs als belangrijkste factor ondernemingen aanzet hun arbeidsomstandigheden te verslechteren en sociale dumping te organiseren.

De definitie van sociale dumping is een heikele zaak. Wat voor een land sociale dumping is, betekent voor een ander land de mogelijkheid om haar comparatief voordeel van lagere lonen uit te spelen. Bovendien is er in Europa al heel wat regelgeving om de uitwassen van sociale dumping tegen te gaan.

Het is wellicht geen toeval dat 46 van de 60 Europarlementsleden die de oproep ondertekenden, uit de rijkere Europese landen komen. Bedrijven uit landen met nog relatief lage lonen en Europese consumenten zullen het gelag betalen.

Only In America

  • De combinatiezelftests die tegelijk voor covid, griep en RSV testen, en die vrijwel overal in Europa vrij verkrijgbaar zijn, zijn in de VS nog niet goedgekeurd door de FDA.
  • Volgens deze Twitteraar komt 40 procent van de omzet van Coca-Cola in de VS uit voedselbonnen van het Supplemental Nutrition Assistance Program (SNAP). Commentaren op de tweet wijzen op verschillende denkfouten in de berekening, maar toch …
  • De Amerikaans-Nieuwzeelandse onderzoeker James R. Flynn, bekend van onder meer het Flynn-effect, dat overal ter wereld continu stijgende IQ-scores vond, wilde in 2019 een boek publiceren onder de titel In Defense of Free Speech: The University as Censor. De uitgever, die het boek eerst aanvaard had, wees het boek daarna af wegens te controversieel.
  • Verplaatsingen met openbaar vervoer liggen vandaag in de VS 35 procent onder het pre-covid niveau.
  • Alex Tabarrok stelt in een post op Marginal Revolution dat de VS niet genoeg slimme werknemers hebben om zelf chips te produceren (in tegenstelling tot Taiwan en Nederland???)
  • Plannen voor een hogesnelheidstrein tussen Los Angeles en San Francisco werden opgestart in 1996. In 2008 keurden kiezers in Californië de plannen en de financiering ervan goed. De geplande einddatum was toen 2020. In 2015 werd de eerste steen gelegd. Vandaag wordt er gewerkt aan een stukje van 171 mijl in het midden van Californië. De geplande einddatum van die werken is nu 2030, maar experten twijfelen of die haalbaar is. De kosten, oorspronkelijk geraamd op 33 miljard dollar, worden vandaag ingeschat op 113 miljard dollar.
    De hogesnelheidstrein tussen Madrid en Barcelona, die met 621 km ongeveer dezelfde afstand overbrugt als tussen LA en San Francisco, kostte 11 miljard dollar en werd op vijf jaar gebouwd, tussen 2003 en 2008.
    De Franse spoorwegmaatschappij SNCF, die werd binnengehaald als consultant voor de LA-San Francisco lijn, gooide in 2011 de handdoek in de ring. Een van de projectmanagers van SNCF vertelt dat de Fransen de Californiërs lieten weten dat ze zich op Noord-Afrika gingen richten, waar het politiek gemakkelijker werken was. SNCF hielp onder meer Marokko een hogesnelheidstrein bouwen, die in 2018 begon te rijden.
  • De VS herverdelen meer naar de 50 procent armsten dan Zweden of Noorwegen. Via marginalrevolution. Lees wel de commentaren bij de tweet voor nuances.

Voor “Only in America” baseer ik me in de regel enkel op artikels, analyses, signalementen, … die door Amerikanen zelf zijn geschreven. Kritiek op, analyses van, toogpraat over toestanden in de VS door Europeanen is meestal oppervlakkig en vaak onjuist.

Vier theorieën (waarvan drie naïeve) over de oorlog in Oekraïne

(T)o get a better understanding of the current war it is important to go back into history. What we observe today is caused by two factors: first, the unsuccessful economic development of the formerly communist countries, and second, the structural political setup that enabled republican elites to cover-up the economic failure by defending the nationalist interests of their constituents. The latter was both an easy solution, and was permitted by the way the regime was organized. If one argued for the return to capitalism, he was likely to end up dismissed from his job, or in jail. But if one argued that his republic was unequally treated, he was likely to climb up the ladders of power.

Dat is volgens Branko Milanovic de enige niet-naïeve historisch-ideologische theorie van de vier theorieën die hij onderzoekt in twee recente blogposts over de origine van de oorlog in Oekraïne. (deel 2)

Het is de combinatie van de onvervulde belofte van het communisme om economische ontwikkeling te brengen, en een nationalisme dat in elk van de Sovjetstaten gebruikt, en toegelaten, werd om het economisch falen toe te dekken.

Milanovic, die bekend werd met boeken over ongelijkheid, is opgegroeid onder het communisme. Hij behaalde in 1987 zijn PhD in Economie aan de universiteit van Belgrado en was daarna gedurende 20 jaar lead economist voor het Research Department van de Wereldbank.

Hij herinnert zich nog levendig de gemengde gevoelens die hem en zijn moeder overvielen tijdens het diner op de avond dat de Berlijnse Muur viel. De gebeurtenis hield de belofte in van nationale bevrijding en een betere levensstandaard; maar ook het sombere besef van de onvermijdelijkheid van een burgeroorlog in Joegoslavië en andere voormalige Sovjetrepublieken.

11 out of 12 [conflicts and wars in the dissolved communist federations], including the current war in Ukraine, are ethnic conflicts about the borders. Such conflicts have nothing to do with the type of internal arrangement or government (democracy vs autocracy), but they have a lot to do with conquest of territory, nationalism, and desire of minorities which happen to be in the “wrong” states to have their own states or to join a neighboring state. These elementary facts are almost never mentioned in the mainstream story-telling. There is a good reason for it: they run against the simplistic “democratic narrative.”

Die “democratic narrative”, de oorlog in Oekraïne als een strijd tussen democratie en autocratie, is de eerste naïeve theorie die Milanovic afwijst.

(S)uch a naïve theory is in the interests of the more bellicose liberal and right-wing circles in the West who see the current conflict as a precursor to a much larger conflict pitting the United States against China. That potential conflict becomes much more acceptable if it is seen as a conflict of values, and not as a conflict about the geopolitical primacy.

Een tweede naïeve theorie is dat de oorlog het resultaat is van Russisch imperialisme, een voortzetting van het tsarisme.

De derde theorie, die aanleunt bij de vierde, niet-naïeve theorie, wijst naar de gebeurtenissen van 1989-1992 als democratische revoluties. Volgens Milanovic waren het echter revoluties van nationale bevrijding van de indirecte heerschappij door de Sovjetunie, die zowel in de landen zelf als in het Westen in een democratisch verhaal verpakt werden. In ethnisch homogene landen als Polen en Hongarije passeerde dat verhaal nog. Maar in minder homogene landen zoals Joegoslavië en Tsjechoslowakije werd duidelijk dat het in de eerste plaats over nationalistische zelfbeschikking ging.

Er is leven na disruptie (met een baas met superpower)

In een jaar dat eindigt op massale opwinding over de jongste digitale doorbraak is het verfrissend om een succesverhaal te lezen over een toonaangevend bedrijf in de niet-digitale wereld.

Het verhaal, opgetekend door de Amerikaanse schrijver en muziekjournalist Ted Gioia, gaat over de succesvolle ommekeer bij Barnes & Noble, met meer dan 600 boekenwinkels de grootste boekenketen in de Verenigde Staten.

Het verhaal is des te opmerkelijker omdat Barnes & Noble graag en vaak opgevoerd werd als het toonbeeld van hoe nieuwe technologie en e-commerce disruptief waren voor klassieke industrieën. Het meer dan honderd jaar oude bedrijf had vanaf midden de jaren 1990 Amazon zien komen; het had, zoals gevestigde bedrijven in een oudere industrie altijd doen, eerst meewarig gereageerd, dan ontkennend en dan paniekerig.

In 1997 opende Barnes & Noble zijn online winkel. De keten realiseerde toen met 30,000 werknemers een omzet van 3 miljard dollar; Amazon had 125 werknemers en een omzet van 60 miljoen dollar. “Amazon.toast” kopten de zakenbladen. Jeff Bezos moest een toespraak houden om de paniek onder het handvol Amazon-werknemers te bedaren.

Amazon zou meedogenloos blijven focussen op de klant, was zijn boodschap.

Die strategie werkte, zo blijkt achteraf. Amazon groeide van een online boekhandelaar tot een retailgigant en van een omzet van 60 miljoen dollar in 1997 naar 233 miljard dollar in 2018.

In datzelfde jaar leed Barnes & Noble een verlies van 18 miljoen dollar op een omzet van 3.66 miljard dollar en ontsloeg het 1,800 werknemers.

De boekenwinkelketen had nochtans alles geprobeerd: een eBook Reader (Nook) lanceren; speelgoed, wenskaarten en kalenders toevoegen aan het assortiment; koffie schenken in de winkels; zelfs een eigen restaurant, Barnes & Noble Kitchen.

Niets werkte.

Nu, in 2022 lijkt het bedrijf weer op weg naar winst. De keten opende dit jaar zestien winkels en plant er dertig nieuwe in 2023. Sommige van die winkels komen op locaties waar Amazon vergeefs had geprobeerd fysieke winkels te laten draaien.

Wat maakte het verschil? Een nieuwe baas, zegt Ted Gioia.

De Brit James Daunt kwam aan het roer van Barnes & Noble in 2019, aan de vooravond van de corona-pandemie. In 1990 had hij als 26-jarige met geleend geld in Londen een kleine keten van boekenwinkels opgestart. Vanaf 2011 realiseerde hij een ommekeer bij de grote Britse boekenketen Waterstones.

Het geheim van Daunts aanpak volgens Gioia? “This is James Daunt’s super power: He loves books.”

Bij Waterstones maakte hij een einde aan kortingen op boeken, omdat hij vond dat boeken niet te duur geprijsd waren, en aan promo-acties zoals “koop twee boeken en krijg er een gratis”. Een van de meest ingrijpende acties was om promotiegeld van uitgevers te weigeren, en in plaats daarvan de werknemers in de winkel te laten beslissen welke boeken zouden getoond worden.

Bij Barnes & Noble paste hij dezelfde aanpak toe. Hij vroeg werknemers alle boeken uit de rekken te nemen en voor elk boek te herevalueren of het er wel moest staan. Zijn doel was van Barnes & Noble een boekenwinkel te maken die “intellectually satisfying” was en die “feeds your mind.”

Je moet er maar opkomen.

Gioia heeft na jarenlange ervaring in de brede culturele sector een vuistregel: “There is no substitute for good decisions at the top — and no remedy for stupid ones.”

En waarom niet: Wenen als Europese hoofdstad

Neutraliteit zit in het Oostenrijkse DNA. Als neutraal land werd het rijk en vreedzaam. In Wenen, dat dichter bij de Oekraïense dan bij de Zwitserse grens ligt, vreest men dat de bloedige historie terugkomt als het land zijn neutraliteit opgeeft. Dus blijft men aardig doen tegen Rusland.

Zo schrijft journalist en Europaspecialist Caroline de Gruyter in een achtergrondstuk in De Standaard en het NRC. Ze brengt er de ondergerapporteerde rol van Oostenrijk in het Rusland-Oekraïne-EU-VS conflict onder de aandacht (ander goed artikel van de Gruyter hierover; en hier).

De aanleiding voor het artikel, onder de door de Financial Times geïnspireerde titel “Oostenrijk is nog altijd het Russische ‘vliegdekschip’ in Europa“, is een gerechtelijk onderzoek in Oostenrijk naar spionageactiviteiten van een Griek, met Russische vader, die in Wenen woont. Hoewel Wenen wemelt van de Russische spionnen, zijn zo’n onderzoeken zeldzaam in Oostenrijk, schrijft de Gruyter. “‘Je trapt de Russische beer niet op zijn staart’, luidt een populair Oostenrijks gezegde.”

Oostenrijk is geen lid van de NATO (wisten we dat?). Het Oostenrijks staatsverdrag en de grondwet verbieden het land lid te worden van militaire allianties en om buitenlandse militaire basissen op zijn grondgebied toe te laten. Het durfde ook pas in 1995, na de ineenstorting van de Sovjetunie, lid worden van de Europese Unie.

Na de inval van Rusland in Oekraïne pleitten vijftig prominente Oostenrijkers voor een discussie over de neutraliteit en toetreding tot de NATO, in navolging van Zweden en Finland, maar de grote meerderheid van de Oostenrijkers is daar tegen. Veel Oostenrijkers hebben wat Rusland althans zou bestempelen als een gezond Anti-Amerikanisme (minder dan de Belgen, weliswaar).

Men kan die houding van Oostenrijk dubbelzinnig noemen, en onvoldoende solidair met de rest van de EU. Maar er zit ook een opportuniteit in.

Nu het centrum van Europa meer naar het Oosten verschuift, nu Europa zijn plaats zoekt in het nieuwe Eurazië, nu we een uitweg zoeken uit de Rusland-Oekraïne crisis: Wordt het geen tijd, beste Europeanen, om te overwegen de Europese hoofdstad in Wenen te vestigen?

Het idee van Wenen als Europese hoofdstad is niet nieuw natuurlijk. Hendrik Brugmans (1906-1997), een van de grote intellectuele leiders van de Europese beweging en rector van het Europacollege in Brugge tussen 1950 en 1972, opperde het lang geleden al in een van zijn boeken (referentie gezocht maar niet gevonden).

Senior writer Marc Reynebeau van De Standaard bracht in een recente column naar aanleiding van het overlijden van de Duitse schrijver Hans Magnus Enzensberger nog in herinnering hoe Enzensberger en anderen droomden van Mitteleuropa, “een idee als vaderland”. Mitteleuropa is geen politiek of territoriaal, maar een intellectueel construct, “het product van geo­politieke ironie en poëtische verbeelding, een verbeeld cultureel vaderland, een idee dat onderdak kon geven aan de droom van dat nieuwe Europa“. En met als enige logische hoofdstad Wenen.

Wat heeft Wenen dat Brussel niet heeft? Goh, is het nodig die vraag te beantwoorden? Wenen ademt Europese geschiedenis door al zijn poriën zoals Brussel het nooit door zijn neusgaten zal ademen. Het heeft een heel lange traditie in Europese diplomatie. Het herbergt niet óók het hoofdkwartier van de NATO. Het is, euh …, charmanter en properder dan Brussel (Conner Rousseau zou er zich thuis voelen). Het heeft een rijker cultureel verleden, maar ook een interessante hedendaagse scene.

In 2022 werd de stad voor de derde keer op rij nummer één in de Global Liveability Index van The Economist Intelligence Unit.

En ze ligt dus geografisch meer centraal in het evoluerende Europa.

Vienna central in Europe
Het “echte” geografische centrum van Europa ligt weliswaar 1,200 ten noordoosten van Wenen, in het dorp Purnuškės, dicht bij de Litouwse hoofdstad Vilnius. (in het echte EU zou ook de IK uitgegrijsd zijn)

In een diplomatiek gedachtenexperiment, eerder een fantasie in een parallel universum, kan men zich voorstellen dat de verhuis van de EU-hoofdstad van Brussel naar het neutralere Wenen deel zou uitmaken van een alomvattende vredesdeal tussen Rusland, de EU en de VS.

Al googlend naar “Vienna” en “capital of Europe” kwam ik deze bizarre kaart tegen:

Vienna das neue Europa
Das neue Europa mit dem dauernden Frieden. Die Unionisierung Mittel Europas

De auteur is een anonieme P.A.M. Hij maakte de kaart in 1920, als reactie op het Verdrag van Versailles. Het idee was om Europa in te delen als 24 spiën van een taart. De spiën zouden samenkomen in de Stephansdom in Wenen, dat zou herdoopt worden in Sankt Stephan en de hoofdstad van de Unie zou worden.

Komaan Belgen, gelukkig nieuwjaar!

Om de louter materiële welvaartsmaatstaf van bruto nationaal product aan te vullen en te nuanceren, doen economen en sociologen al lang onderzoek naar welzijns- en geluksgevoelens op basis van grootschalige surveys. Twee onderzoekers, de Britse-Amerikaan David Graham Blanchflower van Darthmouth College en de Brit Alex Bryson van University College London, hebben nu een interessant aspect toegevoegd aan die onderzoekslijn in Wellbeing Rankings, een artikel dat ze zopas publiceerden als NBER working paper (via Marginal Revolution).

De klassieke welzijns- en geluksstudies vragen enkel naar positieve gevoelens. Blanchflower en Bryson hadden het geniaal-simpele idee om ook negatieve gevoelens mee te nemen in de studie, met aparte ratings en rangschikkingen voor de twee en een rating en rangschikking die het totaalbeeld geeft.

Dat totaalbeeld zou dus een maatstaf moeten zijn voor een “alles bij elkaar genomen”-welzijnsgevoel.

De vier positieve positieve emoties zijn algemene tevredenheid met het leven, genot of plezier, glimlachen, en goed uitgerust zijn. De vier negatieve zijn pijn, verdriet, boosheid en zorgen.

De onderzoekers gebruikten data uit de Gallup World Poll en de US Daily Tracker Poll van vier miljoen respondenten in 164 landen. Voor de VS deden ze hun metingen ook apart per staat. De periode is 2008-2017.

Ahum Belgen, vrolijk een beetje op.

Wellbeing Rankings
Geselecteerde data uit Blanchflower en Bryson (2022). Wellbeing Rankings

België doet het in de algemene rangschikking met een 91ste plaats maar net iets beter dan Kyrgyzstan en Laos (dat heel goed scoort op glimlachen). Vooral dankzij de opmerkelijk goede scores voor positieve gevoelens doen zelfs de Buthanezen het ongeveer even goed als de Belgen. De Russen (87) en de Kenianen (86) voelen zich, “alles bij elkaar genomen”, beter dan wij!

Waarom doet België het zo slecht?
Een vergelijking met Nederland, altijd handig.

Wellbeing ranking NL-B
Geselecteerde data uit Blanchflower en Bryson (2022). Wellbeing Rankings

Nederland staat 74 plaatsen boven België omdat Belgen op alle gevoelens, zowel positieve als negatieve, slechter scoren dan Nederlanders (zie tabel met rangschikkingen; lager is dus beter). De grootste verschillen zitten in boosheid (108 plaatsen!), pijn en uitgerustheid.

Hawaii staat in de rangschikking op nummer 1. Helemaal onderaan staat Irak, net onder Zuid-Soedan en de Palestijnse staat.

Door de Amerikaanse staten als aparte “landen” te beschouwen in de rangschikking, komen de auteurs tot een opmerkelijke conclusie. Zeven van de top tien plaatsen worden bezet door Amerikaanse staten. In de top 50 staan 35 Amerikaanse staten plus Washington DC.

Alle gebruikelijke bedenkingen bij surveys gelden hier. Het gaat ook over heel subjectieve bevragingen. Maar mensen die nu knorren dat het toch niet kan dat de Russen zich “alles bij elkaar genomen” beter voelen dan de Belgen, of dat het nieuws uit Amerika toch tegenspreekt dat ze daar content zijn: check uw bronnen en methodes en vergelijk ze met die van Gallup en de onderzoekers.

Maandagse gevarieerde links

  • Inzichtelijke en bedachtzame analyse door Tyler Cowen van wie wint en wie verliest bij de nieuwe toepassingen van Artificial Intelligence. En bedenking van Cowen in een andere post: More than any other time, if you are not on Twitter, you just don’t know what is going on. Hij verwijst onder meer naar de verhalen over chatGPT en over de teloorgang van de cryptocurrencybeurs FTX. Voor wie de moeite nam, was Twitter daar sneller (de kranten volgden op +/- 5 dagen). De vraag is dan natuurlijk hoeveel belang je hecht aan “knowing what’s going on“, en snel. Maar Twitter was ook vollediger, evenwichtiger, interessanter, concreter en kritischer dan de algemene media.
  • Het goedkoopste land ter wereld om LEGO te kopen is … België. In dit onderzoek kostte een onderzochte LEGO-set in België 269 dollar. Argentinië is het duurste land ter wereld voor LEGO: 2,270 dollar voor dezelfde set.
  • Eerlijk gezegd al helemaal vergeten en via The Browser herontdekt: het redelijk spectaculaire verhaal over een massale hack door de Britse geheime dienst van Belgacom in 2012. Destijds samengepuzzeld door The Intercept, De Standaard en NRC Handelsblad.
  • Welke filosofenpersonaliteit ben jij? Aristoteles, Epicurus, Kant, Diogenes, Plato, Hume of Nietzsche? Doe de test.
  • Waaraan spenderen verschillende generaties Amerikanen, van de Silent Generation, geboren vóór 1945, tot Generation Z, geboren na 1997, hun inkomen in 2021? Knappe infografiek op basis van cijfers van het U.S. Bureau of Labor Statistics. Huisvesting (tussen 32 en 37 procent) en ontspanning (tussen 4 en 5.5 procent) blijken opvallend gelijke relatieve inkomensbestedingen over de generaties. Het grootste verschil zit natuurlijk in de categorie gezondheid: 3.3 procent voor Generation Z en 15.8 procent voor de Silent Generation. Lezen is de laagste categorie voor elke generatie behalve de Silent Generation, voor wie het de tweede laagste categorie is.
  • Fascinerende visual over hoe autokleuren van 1971 tot 2020 veranderd zijn. In 2020 domineren nog twee kleuren: grijs en zwart (of donkerblauw?).

Goed cijfer van de week: Tous Ensemble = 5 miljoen

In het derde kwartaal van dit jaar waren er in België voor het eerst in de geschiedenis meer dan 5 miljoen mensen aan het werk (15 jaar en ouder, dus studentenjobs inbegrepen), zo blijkt uit zonet gepubliceerde statistieken van het Belgisch statistisch bureau Statbel. De werkgelegenheidsgraad, die heilige graal van de regeringen, steeg het afgelopen jaar van 71.4 naar 72.1 procent, het hoogste niveau sinds het begin van de metingen in 1983 (het doel is 80 procent).

Bekijk de grafiek op Statbel voor opmerkelijke verschillen tussen mannen en vrouwen, leeftijdscategorieën, opleidingsniveaus en regio’s.

Zaterdag quote

(Y)ou need a lot more than “market failure” to have a successful government subsidy program of firms–you need massive externalities and precise, well understood targets. The garden-variety market failure that can be shown on a blackboard isn’t enough, in part because such arguments often underestimate the market and in part because they overestimate government.

Alex Tabarok (2022). Marginal Revolution: Chinese Industrial Policy is Failing

Ondertussen in Amerika

Railroad workers do not receive paid sick days and are punished for taking time off. Carriers have said that their attendance policies are necessary to keep the rail lines staffed, and that they allow workers to take time off when needed, by using paid vacation time.

Dat is uit een artikel in de Washington Post.

Ook nog:

The U.S. Chamber of Congress and some 400 business groups, representing a wide range of industries, from meatpackers to jewelers, sent a letter to Congress on Monday saying the looming rail strike is of “grave urgency.” … “A stoppage of rail service for any duration would be extremely damaging to American families and our economy, costing $2 billion dollars per day,” the letter said.

President Biden probeert een aangekondigde staking af te wenden door het Congres op te roepen een wetgeving goed te keuren die een eerder gesloten akkoord zou bekrachtigen. De spoorwegvakbonden wezen dat akkoord af, onder meer omdat er geen betaalde ziektedagen in opgenomen waren.

Zondagse gevarieerde links

Zaterdag quote

When millions of people produce goods for each other’s use, they must have some way of notifying each other of their desires. Moreover, people’s desires and preferences are fluctuating, complex and delicate. James Joyce could have filled a fat volume in describing the half-formed inclinations in the mind of a woman setting out on a shopping expedition. No words could completely define her potential desires. Consumers cannot therefore be expected to present shopkeepers with an adequate psychological analysis of their needs. Money comes to their rescue. Their offer to buy certain things at certain prices completely reveals what they have in mind.

Michael Polanyi (1951). The Logic of Liberty, p 139

Luid en duidelijk: Pensioensparen levert niets op

Achteraf bekeken was dat [wettelijk pensioensparen] een slechte beslissing. Over de jaren wordt het fiscale voordeel volledig opgegeten door de bank of de verzekeraar, en uiteindelijk leg je er zelfs op toe. Het is verstandiger om de belastingen te betalen en het resterende bedrag in een passief indexfonds te beleggen zonder fiscaal voordeel.

Dat is hoogleraar economie Gert Peersman van UGent in De Standaard.

Eindelijk een neutrale en gezagvolle stem die het zegt (misschien heb ik er andere gemist): het wettelijk pensioensparen dat ons wordt aangeprezen door banken, verzekeringsmaatschappijen en de overheid levert niets op.

Ik had graag Peersman zijn excel gezien. Maar je voelt aan je ellebogen dat het klopt.

Beleggingstip: Als banken of verzekeringsmaatschappijen iets aanraden, dan proberen ze je iets te verkopen waarop zij verdienen. Niet doen zal vaak een juiste beslissing zijn.

Anekdote: Begin augustus werd een 83-jarige kennis door haar bank opgebeld in het rusthuis. Of ze het geld van de verkoop van haar huis niet beter zou beleggen, bijvoorbeeld in fondsen waar aandelen in zaten, met de inflatie en zo. Letterlijke quote: “Aandelen staan nu heel laag. Wij noemen het hier solden.” Ik denk dat dat telefoongesprek onwettelijk was; het was alleszins onethisch. BEL20 van half augustus tot nu: -5.5%. Some solden!

Disclosure: Ik doe ook aan wettelijk pensioensparen, omdat ik anders niet de discipline zou hebben om gespreid te beleggen (over verschillende belegginsmiddelen en doorheen de tijd).

West-Afrikaanse Megalopolis: 1,000 km die het aanzien van de 21ste eeuw zullen bepalen

De demografische evolutie in Afrika is een van de belangrijkste (historische, geopolitieke, klimaat) megatrends die we deze eeuw meemaken, maar hij blijft onderbelicht.

De cijfers zijn duizelingwekkend. Van de huidige 1,4 miljard mensen, 17 procent van de wereldbevolking, groeit het continent naar 2.5 miljard mensen in 2050 en bijna 4 miljard tegen 2100, 40 procent van de wereldbevolking. Volgens sommige projecties zou Nigeria zijn bevolking tegen het einde van deze eeuw bijna zien verviervoudigen, van 206 miljoen naar 790 miljoen. Het zou daarmee het tweede grootste land ter wereld worden, na Indië (1.1 miljard).

De Amerikaanse journalist en auteur van boeken over Afrika en China Howard French publiceerde recent in The Guardian een fascinerende reportage over een stuk van Afrika dat voorop zal lopen in deze demografische revolutie: een strook van ongeveer 1,000 km langs de kust van West-Afrika, van Abidjan, de economische hoofdstad van Côte d’Ivoire, tot de Nigeriaanse hoofdstad Lagos. De strook is op weg om een Megalopolis te worden, een cluster van stilaan aaneengroeiende grootsteden.

Abidjan - Lagos

De Afrikaanse bevolkingsgroei zal immers vooral een stedelijke explosie zijn. Lagos en Abidjan zijn vandaag al miljoenensteden. Met respectievelijk 12 miljoen en 6.3 miljoen inwoners (volgens conservatieve schattingen) zijn ze groter dan of bijna even groot als New York (8.5 miljoen). Tegen het einde van deze eeuw zou de West-Afrikaanse Megalopolis een half miljard mensen tellen, een van de grootste en dichtste concentraties van mensen ter wereld.

Voor zijn reportage sprak French met experten en vertelt hij hoe snel hij het landschap en de steden zag veranderen tijdens trips tussen Abidjan en Lagos over de jaren heen.

Het is een verhaal “half hopefully striving, half congealed in poverty“.

In een vergelijking met hoe Chinese steden gegroeid zijn, vindt French dat “the region’s governments are setting their sights far too low to address the sweeping demographic and social changes on their way“.

De vergelijking met China is niet helemaal fair. In China werd de urbanisatie in grote mate geleid door een gecentraliseerde overheid. De toekomstige Megalopolis loopt door vijf landen met heel verschillende economische, politieke en historische achtergronden. Ivoorkust, Benin en Togo zijn voormalige Franse kolonies. Nigeria en Ghana waren Engels.

French observeert dat het gebrek aan planning in de urbanisatie nu al tot chaos leidt en vreest voor de toekomst. Maar was de groei tot miljoenensteden van Londen, Manchester of Birmingham in de 19de eeuw dan een voorbeeld van planmatige urbanisatie?

Er zijn wel tekenen van ambitie en samenwerking. In mei van dit jaar maakte de African Development Bank bekend dat ze 15,6 miljard dollar investeert in de West African Highway, van Lagos naar Abidjan. (Tip voor klimaatactivisten: maak nu al een plan om je te gaan vastplakken aan de tientallen diesel- en benzinestations langs die highway)

Maar de verschillende achtergrond zal de gezamenlijke groei van de West-Afrikaanse Megalopolis toch blijven belemmeren. Een zakenman uit het kleine buurland van Nigeria Benin, waar Frans de officiële taal is, vertelt French dat er nauwelijks relaties zijn met mensen of bedrijven in Nigeria. “With Nigeria next door, what we should have done long ago is make English a compulsory second language in school, but no one has ever thought of that.”

Lees de volledige reportage. Bijzonder goed geschreven ook. French’ andere reportages en essays, over onder meer Afrika, China en Rusland zijn ook zeer de moeite.

Vierkantswortelherstel na corona

Het is nog even afwachten hoe zwaar de impact zal zijn van de energiecrisis op de economische groei. Maar de klap van de coronacrisis zijn veel landen toch redelijk te boven gekomen. Een flash-impact van corona werd gevolgd door een vierkantswortel-herstel: de groei na de impact van corona pikte min of meer weer aan bij de trend sinds 2016.

gdp growth 2016-2022
Bron: Oeso. Quarterly GDP Volume index, Q1 2016 – Q3 2022
  • Voor de VS en voor Nederland is dat zeker het geval
  • Duitsland en Groot-Brittannië presteren ondermaats, en blijven onder hun trendgroei van vóór corona
  • Italië, dat na Groot-Brittannië de zwaarste klap kreeg in corona, zat eigenlijk al in stagnatie sinds einde 2017
  • België zit net iets boven het indexcijfer van de EU19, en moet enkel de VS en Nederland laten voorgaan. Maar het blijft toch een stuk onder de trendgroei sinds 2016 en sinds begin dit jaar zwakt de kwartaalgroei af