Niet dat we er een goede definitie van hebben, of dat we weten wat ze nu exact fout gedaan hebben, maar de jacht op de Russiche oligarchen is geopend.
De Amerikaanse president Biden wijdde er zelfs een passage aan in zijn State of the Union:
“We’re joining with European allies to find and seize their yachts, their luxury apartments, their private jets … We are coming for your ill-begotten gains.”
Het klonk goed en ik heb de indruk dat een groot deel van de publieke opinie en heel wat politici spontaan enthousiast is.
Waar hier toe opgeroepen wordt, of wat al deels is uitgevoerd, is regelrechte inbeslagname of alleszins een forse beperking van de eigendomsrechten (zoals bij Roman Abramovich en Chelsea).
Moet kunnen. Westerse wetgevingen voorzien specifieke gevallen waarin inbeslagname gerechtvaardigd is.
We moeten wel beseffen dat inbeslagname geen lichte maatregel is. Eigendom en eigendomsrechten zijn, zo wist de Schotse filosoof David Hume al, een van de basispijlers van een ordelijke samenleving.
Hume beschreef in A Treatise of Human Nature (1739) wat hij drie fundamentele natuurwetten noemde: stability of possession, of its transference by consent, and of the performance of promises.
Ze waren fundamenteel omdat: “’Tis on the strict observance of those three laws, that the peace and security of human society entirely depend; nor is there any possibility of establishing a good correspondence among men, where these are neglected.“
Hume benadrukte ook de nood aan een gelijkmoedig en rationeel optreden van de rechterlijke macht in oordelen over eigendom:
The convention concerning the stability of possession is enter’d into, in order to cut off all occasions of discord and contention; and this end wou’d never be attain’d, were we allow’d to apply this rule differently in every particular case, according to every particular utility, which might be discover’d in such an application. Justice, in her decisions, never regards the fitness or unfitness of objects to particular persons, but conducts herself by more extensive views. Whether a man be generous, or a miser, he is equally well receiv’d by her, and obtains with the same facility a decision in his favour, even for what is entirely useless to him.
De clou in de uitspraak van Biden zit hem dus in de (juridische!) kwalificatie ill-begotten gains.
Ill-begotten gains, of onrechtmatig verkregen winsten zijn inderdaad een geval waarin eigendomsrechten kunnen worden betwist en afgenomen.
Zijn de winsten van Russische oligarchen onrechtmatig? Ik heb op dit ogenblik onvoldoende kennis om daarover te oordelen. Wellicht wel?
Maar in een rechtsstaat is het de rechter die daarover beslist, na grondig onderzoek, en niet een politicus die inspeelt op populaire gevoelens onder de bevolking.
De afstand tussen de voorgestelde maatregelen tegenover de oligarchen, en een volgende Trump die beslist media- of techbedrijven te onteigenen, is echt niet onmetelijk groot.
Vragen
- Stel dat er iets onrechtmatig is aan de eigendommen of het gebruik dat de oligarchen ervan maken, en we kunnen dat bewijzen, waarom grepen de overheden in Westerse landen dan niet vroeger in?
Een deel van het antwoord is wellicht omdat ze de inbeslagname nu willen gebruiken als drukkingsmiddel om een oorlog te stoppen. Dat lijkt een lovenswaardige motivatie. Maar is er ook een juridische basis voor?
De Nederlandse wetgeving beschrijft onder meer : “Verdenking op winsten uit strafbare feiten (wederrechtelijk verkregen voordeel). Het beslag dient dan als soort zekerstelling om eventuele boetes dan wel ontnemingsmaatregelen die in de toekomst kunnen worden opgelegd, te kunnen betalen.”
Maar dat beantwoordt niet aan het ogenschijnlijke doel van de huidige maatregel. Misschien stipuleert het internationaal recht nog andere omstandigheden waarin inbeslagname rechtmatig is? Ik weet het niet. - Stel dat er toch een stevige basis is om inbeslagname te doen als vredesmaatregel, wat is dan het model? Het lijkt te zijn: inbeslagname eigendommen oligarchen -> oligarchen vallen Poetin af of voeren druk uit -> Poetin doet toegevingen over Oekraïne.
Hoe zeker zijn we dat dit model zal werken? - Zijn de maatregelen praktisch uit te voeren? Welke zijn de gevolgen op langere termijn?
Zoals bij veel pogingen om “de rijken de crisis te doen betalen” liggen de ontsnappingsroutes al klaar.
Wij blijven dan achter met een goed gevoel, een beschadigde economie en, vooral, een beschadigd vertrouwen. Vergeet niet: Oligarchen zijn naar het Westen gekomen met hun jachten en andere rijkdom net omdat ze (terecht) oordeelden dat het regime van eigendomsrecht hier vele malen stabieler is dan in Rusland. - Ja maar, zo kan het ultieme argument luiden: A la guerre comme à la guerre. Uitzonderlijke omstandigheden vergen uitzonderlijke maatregelen.
Dat zou een valabel argument zijn, moesten we zeker zijn dat de maatregelen werken zoals beoogd. En als we inderdaad zeker zijn dat de motivatie is om in uitzonderlijke omstandigheden een ultieme vredesmaatregel te nemen.
Heel wat reacties op de voorgestelde maatregelen, van het grote publiek en van politici, doen vermoeden dat die motivatie toch niet zo eenduidig en zuiver is.
Zo bijvoorbeeld die van Gie Goris, ex-hoofdredacteur van MO*, en een heel verstandige, bedachtzame en belezen mens.
Hier is zijn tweet:
Enerzijds verwoordt Goris hier de ultieme consequentie van de maatregel. Waarom stoppen bij foute Russen?
Anderzijds vallen hier de maskers af natuurlijk. We gaan voor de jachten en de voetbalploegen, niet om druk uit te oefenen op de oligarchen, die dan op hun beurt druk zullen uitoefenen op Poetin. Maar onder het mom van een vredesmaatregel en in het kielzog van de oorlogsretoriek, vervullen we hier een oude droom. We zetten het systeem van private eigendom op losse schroeven.
Nu, op basis van zijn curriculum en geschriften twijfel ik absoluut niet aan de goede bedoelingen van Goris.
Wat wel stoort, is de retoriek. Het misprijzen en het vijandbeeld zijn onmiskenbaar in de tweet. Even onmiskenbaar appelleert hij op afgunst.
Dat is een retoriek die werkt, zo bewijst onder meer het succes van populistische partijen. Maar het is regelrechte virtue signalling en moral highground retoriek die enkel bedoeld is voor de incrowd.
Het klinkt goed, en bij een bepaald publiek voelt het goed, maar het zal niet werken. De geschiedenis (check Rusland), de feiten en de beste economische modellen die we hebben, spreken hem tegen. Landen die private eigendom het beste beschermen, zijn landen met minder armoede. Regimes die private eigendomsrechten schenden, glijden onherroepelijk af naar totalitarisme. Private eigendom gaat niet noodzakelijk samen met vrijheid. Maar vrijheid kan niet gedijen zonder uitgebreide en beschermde eigendomsrechten.
Het zijn “stellingen” waarover ondertussen een ruime consensus bestaat en heel wat evidentie. Ik kan nog aannemen dat men elk van deze stellingen wil nuanceren, of zelfs in twijfel trekken. Of dat Gie Goris bereid is om vrijheid in de weegschaal te werpen tegenover gelijkheid.
Maar het is een kwalijke retorische truuk om, impliciet of expliciet, te claimen dat goede bedoelingen (sociale rechtvaardigheid; het eigen volk moet gedijen; …) voldoende zijn om de argumenten over mogelijke schadelijke gevolgen uit de weg te gaan.
Heel sterk. Met graagte gelezen. Liefs van je poulain die in Portugal haar boek aan het afschrijven is (uitnodiging boekvoorstelling september volgt)
Pingback: Update jacht op Russische oligarchen: ACLU keldert idee - Reluctant Economist